Późne lato i wczesna jesień to wspaniały czas na wizytę w lesie. Dla jednych pokusą odwiedzenia zielonej puszczy są grzyby, dla innych wędkowanie na śródleśnych jeziorach albo poszukiwanie ciszy i ukojenia pośród szumiącej roślinności. Do lasu można wybrać się również w celach poznawczych żeby np.: sprawdzić co w „trawie piszczy”, jakie ptaki „urzędują” o tej porze roku lub które zwierzęta dają się zauważyć w ostępach swego domostwa.

Gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty
Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy jest właśnie takim obszarem, w którym można uprawiać wszystkie wyżej wymienione sposoby relaksu. Jest tutaj olbrzymi kompleks Puszczy Barlineckiej, zwanej również Gorzowską, którą przecina kilka niewielkich rzeczek oraz sporadycznie łąki i pola uprawne. Ukształtowanie terenu sprawiło, że na rzekach utworzyły się liczne jeziora rynnowe, które wzbogacają różnorodność siedlisk roślin i zwierząt parku krajobrazowego. Ochronie w parku podlegają wszelkie wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe i etnograficzne, stanowiące o niezwykłości tego terenu.

Najliczniej reprezentowana jest oczywiście różnorodność przyrodnicza, a wraz z nią olbrzymia ilość gatunków roślin, zwierząt oraz grzybów. Wiele z nich podlega ochronie gatunkowej, zarówno ścisłej jak i ochronie częściowej. Z tej to przyczyny warto uzmysłowić sobie, że odwiedzając park krajobrazowy mamy sporą szansę ujrzenia co najmniej kilku gatunków podlegających ochronie. W szczególny sposób należy pamiętać o tych, które dodatkowo należą do gatunków zagrożonych wyginięciem i są wymienione w Czerwonych Księgach.

Gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty
Te najcenniejsze gatunki dla rodzimej przyrody stanowią o niezwykłości licznych doznań estetycznych w parku. Zarówno miłośnicy ptaków, kwiatów, ryb, drzew, ssaków, grzybów, owadów i płazów znajdą coś interesującego na tym terenie. Dziś jednak chciałbym bardziej szczegółowo zwrócić uwagę na rzadkiego przedstawiciela fauny – chronionego w Polsce i niejadowitego węża – gniewosza plamistego (Coronella austriaca). Gniewosz obok górskiego węża Eskulapa i zaskrońca rybołowa, należy do grupy beznogich gadów, podlegających ochronie ścisłej w Polsce. Gniewosz, tak jak pozostałe wymienione gatunki węży, jest niejadowity i w żaden sposób nie zagraża człowiekowi. Jest wręcz odwrotnie – to człowiek swoim bezmyślnym działaniem i nieuzasadnionym strachem doprowadził do niemal całkowitego wytępienia tego sympatycznego zwierzątka. Wąż gniewosz z racji braku gruczołów jadowych, unika kontaktu z większymi od siebie zwierzętami i ludźmi. Lubi się wygrzewać w promieniach letniego słońca, zwinięty na trawie lub na krzewach, lecz w momencie zbliżania się człowieka – ukrywa się w bezpiecznym miejscu. Jest bardzo uwrażliwiony na nietypowy hałas i drgania podłoża, przez co zwiększa swoje szanse na przetrwanie w środowisku i doczekanie się potomstwa.

Gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty
Taki właśnie ciekawy gatunek od wielu lat zamieszkuje w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym, przez co stanowi o dodatkowym walorze przyrodniczym obszaru. Występuje w sąsiedztwie cieków wodnych, na częściowo odsłoniętych siedliskach, np.: słonecznych murawach i łąkach. Poluje tam na bezkręgowce, jaszczurki i drobne ssaki. Jego kakaowe umaszczenie wzbudza podziw, ale też niestety strach u nieco bardziej wrażliwych osób. Mimo, że jego grubość jest porównywalna z grubością palca wskazującego dorosłego człowieka, to mylony jest z o wiele grubszą żmiją zygzakowatą - która to właśnie jest jadowita. Z tego powodu, gniewosz był przez wiele lat tępiony, przez co jego populacja tak się skurczyła, że obecnie znajduje się pod ochroną. A wystarczy odrobina wiedzy, by ten około 50-centymetrowy wąż w kolorze brązowo-szarym z ciemniejszymi cętkami, stał się ciekawszym obiektem do fotografowania, niż do niszczenia. Oczywiście upolowanie takiej „okazji fotograficznej” to też nie lada wyzwanie. Jeśli już przez przypadek trafimy na takie miejsce, gdzie gniazduje gniewosz, należy pamiętać o kilku zasadach, mianowicie: to my jesteśmy gościem na jego terenie!, nie możemy go płoszyć, musimy poruszać się spokojnie podczas robienia zdjęć przyrodniczych, a po uchwyceniu gniewosza w obiektywie - czym prędzej opuszczamy strefę jego gniazdowania. W efekcie możemy podziwiać zdjęcia, na których można dostrzec także pręgę przebiegającą przez oczy gada - swoistą „maskę Zorro”.

Gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty
Zagrożony wyginięciem gniewosz plamisty, swoją obecnością w BGPK poszerza skład gatunkowy gadów lądowych Polski. Jest też kolejnym elementem zwiększającym bioróżnorodność fauny regionu. Stanowi cenne źródło informacji o tej grupie zwierząt, oraz rzadką atrakcję przyrodniczo-fotograficzną. Nie stanowi zagrożenia, ani nie powoduje szkód wobec człowieka. Dlatego zasługuje na istnienie w naszym środowisku i dzięki temu turysta-szczęściarz, odwiedzający Park może wspominać w jak ciekawym i różnorodnym krajobrazie spędził swój czas wypoczynku.

Chyba wszystkim nam jest znane takie powiedzenie, że najpierw trzeba kogoś poznać, żeby można go było oceniać. Ta zasada odnosi się również do nietypowych zwierząt, których przykładem jest opisany powyżej gniewosz plamisty.

 

Paweł Cieniuch
Główny Specjalista
w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym