Ptaki od zawsze zachwycają nas tym co dla nas było prawie nieosiągalne lub podnoszone do rangi sztuki. Przede wszystkim posiadły zdolność latania. To prawdopodobnie ona sprawia, że są na tyle bezpieczne przed drapieżnikami, że mogą sobie pozwolić na śpiew i fantazyjne kolory piór. Śpiewy można usłyszeć nie tylko w okresie godowym, podczas którego odgrywa istotną rolę ale też po opuszczeniu gniazda przez młode. Ptaki zachwycają nas swoim kolorami. Wspomnę tu o niebiesko-pomarańczowym zimorodku, pomarańczowym dudku i żółtej wildze. Zawsze też podaję przykład zięby i kaczki krzyżówki, które są jednymi z najpopularniejszych gatunków wokół nas, w pewnych okresach swojego życia samce nabierają interesujących barw godowych. Co ciekawe samce krzyżówki w swym najpiękniejszym stroju chodzą przez całą zimę.
Wszystko to sprawia, że wielu z nas chciałoby mieć w swoich ogrodach jak najwięcej skrzydlatych gości. Żeby do tego doprowadzić można ptakom trochę pomóc. Jednym z najpopularniejszych sposobów jest budowa skrzynek lęgowych, które mają imitować naturalne miejsca, w których ptaki zakładają gniazda. Dzięki temu ułatwiamy złożenie i wysiedzenie jaj oraz opiekę nad pisklętami do odpowiedniego wieku, w bezpiecznym miejscu. Rzadziej zdarza się, by gniazdo było wykorzystywane w celu ochrony w czasie złej pogody. Takie zachowania możemy jednak zaobserwować między innymi u wróbli, niektórych sikor i dzięciołów.
Wiele ptaków nie potrzebuje skrzynek lęgowych ponieważ buduje gniazda odkryte. Choć często ukryte między gałęziami, np. zięby, sroki. Na ziemi między trawami, gniazda zakłada słowik lub świergotek drzewny. Sporo gniazd odnajdujemy w Pszczewskim Parku Krajobrazowym między roślinnością wokół naszych licznych jezior, między innymi: trzcinniaka, łyski, czy perkoza. Większe ptaki nie zawsze zadają sobie trud by ukrywać się. Chyba każdy widział otwarte gniazdo bociana białego albo łabędzia. Trzeba mieć jednak dużo szczęścia lub cierpliwości i wiedzy, by odnaleźć miejsce gniazdowania bociana czarnego. To gatunek dużo rzadszy niż jego biały kuzyn. Buduje gniazda z dala od ludzi, których stara się unikać.
Duża grupa ptaków buduje gniazda ukryte, w dziuplach, ziemi i szczelinach. Głównymi twórcami dziupli są oczywiście dzięcioły. Wszystkie nasze rodzime dzięciołowate, poza krętogłowem, dzięki zdolności kucia w drewnie zapewniają miejsce do wysiedzenia jaj najpierw sobie, a później innym ptakom. Tych innych gatunków w Polsce jest około 40. Choćby sikory, mazurki, szpaki, kowaliki, a nawet niektóre ptaki wodne: gągoły i nurogęsi. Warto wspomnieć też o sikorze czubatce, które najczęściej sama drąży sobie dziuple w spróchniałym drewnie.
Jest jeszcze pośrednia grupa ptaków zakładająca gniazda półodkryte, w szczelinach drzew albo wnękach ścian budynku. Każde z takich miejsc znajdzie swojego ptasiego amatora.
Skrzynki lęgowe możemy budować dla ptaków budujących gniazda ukryte i półodkryte. Dla pozostałych wystarczy, że zapewnimy odpowiednie warunki: pozostawimy fragment zarośli, posadzimy drzewa, nie będziemy zbyt intensywnie i skrupulatnie wykaszać zieleni wokół posesji. Są dziesiątki rodzajów skrzynek, o których postaram się napisać innym razem. Teraz jednak chciałbym zaprosić do naszego Ośrodka Edukacji Przyrodniczej w Pszczewie na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego, gdzie można zobaczyć między innymi: budkę dla pełzacza, kopciuszka, pustułki, albo zbudowane z pnia lub nawet starego wiadra. Na zajęciach przygotowanych dla grup dzieci i młodzieży można dowiedzieć się dużo więcej na temat mądrego pomagania ptakom, do czego bardzo zachęcam.
Robert Rektor
Główny Specjalista w Pszczewskim Parku Krajobrazowym